Gospodarka Niemiec nieznacznie, ale jednak rośnie. W najbliższym czasie centralną sprawą dla polityki gospodarczej w Niemczech będzie utrzymanie konkurencyjności eksportu jako głównego motora koniunktury gospodarczej – co czwarte euro w Niemczech zarobione jest właśnie dzięki eksportowi – oraz utrzymanie niskiej inflacji wewnętrznej.

Ostatni kwartał 2012 roku był czasem ostrego zahamowania gospodarczego – PKB Niemiec spadło o 0,6 proc. Mimo bardzo złej końcówki roku, średni wzrost gospodarczy w całym 2012 roku wyniósł 0,7 proc. Pomimo znacznego osłabienia gospodarki w stosunku do lat ubiegłych, na tle innych europejskich krajów jest to jednak sukces. Prognozuje się, że w ciągu 2013 roku, powoli ale jednak gospodarka będzie rosnąć. Niemcy mają duże szanse na utrzymanie stabilnego rozwoju, ale zagrożeniem mogą być zakłócenia w otoczeniu. Istnieje wiele obaw co do popytu wewnętrznego, stąd jednym z najważniejszych kierunków polityki gospodarczej jest wzmocnienie eksportu i szukanie nowych rynków zbytu oraz utrzymanie niskiej inflacji. Ponadto rząd kontynuuje politykę utrzymania w ryzach polityki socjalnej. Decyzja o przedłużeniu wieku emerytalnego również ma swoje ważne gospodarcze skutki. Do 2018 roku ma zostać zlikwidowane wydobycie górnicze węgla kamiennego, co również przyczyni się do oszczędności. Niemcy bardzo stanowczo trzymają się zasad wynikających z Paktu Stabilności i Wzrostu, są również rzecznikiem ostrego nadzoru finansowego w strefie euro. Co do regulacji wewnętrznych, to konstytucja ogranicza maksymalny poziom zadłużenia kraju do 0,35 % PKB.

Konsolidacja finansów i pakiet oszczędnościowy 2011-2014

Do najważniejszych działań polityki gospodarczej prowadzonych obecnie przez rząd RFN należą działania związane z konsolidacją finansów publicznych praz działania zmierzające do przezwyciężenia kryzysu zadłużenia w strefie euro. Unia Europejska jest strukturą naczyń połączonych, kryzys w innych krajach znacznie wpływa na gospodarkę Niemiec, dlatego tak ważne jest szukanie rozwiązań i sposobów jak najszybszego wyjścia z niekorzystnej sytuacji na rynkach europejskich. Do takich działań należy wprowadzenie specjalnych programów wspierających wybrane obszary gospodarki, konsekwentna reforma finansów publicznych poprzez wprowadzenie „hamulca zadłużeniowego” oraz działania deregulacyjne. Działania te mają inny charakter niż prowadzone w latach 2008-2009 pakiety strukturalne, mimo tego, że pakiety te przyniosły pozytywny rezultat dla gospodarki kraju, o czym świadczy wzrost PKB o 3,7 proc. w roku 2010 i następne 3 procent w roku kolejnym. Wskutek prowadzonych działań i skutecznej strategii, deficyt budżetowy Niemiec w ostatnich latach również się zmniejszył. To wyjątkowa sytuacja w skali europejskiej.

W czerwcu 2010 roku niemiecki rząd wprowadził tzw. Pakiet dla Przyszłości (Zukunftpaket), będący długofalową strategią działań związanych z konsolidacją budżetu (program obejmuje lata 2011-2014). Realizację programu rozpoczęto w listopadzie 2010 roku, dotyczyła ona zmiany ustaw okołobudżetowych. Celem projektu jest zminimalizowanie zadłużenia publicznego w tych latach o 80 miliardów euro. W roku 2011 wprowadzono również zapis do konstytucji ustalający limit zadłużenia budżetowego kraju oraz zapis, że do roku 2016 deficyt budżetowy musi zmniejszyć się do maksimum 0,35 procent PKB. Rząd niemiecki nie zgadza się  również na szybkie wprowadzenie euroobligacji w obawie przed wzrostem kosztów obsługi własnego zadłużenia. Pakiet oszczędnościowy zakłada cięcie wydatków państwa i stopniowe zwiększanie dochodów oraz zmniejszanie zaciągania kredytów. Program oszczędnościowy został stworzony po to aby możliwie było spełnienie warunków „hamulca zadłużeniowego”. Cięcia wydatków socjalnych wyniosły około 30 mld euro, cięcia wydatków związanych z subwencjami i dotacjami gospodarczymi wyniosły blisko 10 mld euro, a cięcia wydatków w sferze administracji państwowej – blisko 14 mld euro. Największy udział w pakiecie oszczędnościowym ma stopniowe ograniczanie wydatków socjalnych, przede wszystkim likwidacja dodatkowych świadczeń dla osób pozostających bez pracy oraz zaprzestanie opłacania przez państwo ubezpieczenia rentowego osobom długotrwale bezrobotnym, tj. beneficjentom tzw. pakietu zasiłkowego Hartz-IV. Kolejne zmiany to reforma sił zbrojnych, między innymi zmniejszenie liczebności armii z 250 tys. żołnierzy do 210 tysięcy a także zmniejszenie wydatków na zbrojenie i sprzęt wojskowy. Pakiet ten zakłada również zwiększenie wpływów do budżetu. Będą one pochodziły między innymi ze zwiększenia świadczeń niemieckich firm na rzecz państwa. Dotyczy to w szczególności sektora energetycznego tj. firm Eon, RWE, Vattenfall i EnBW, które w zamian za przedłużenie pozwolenia eksploatacji elektrowni jądrowych zmuszone są płacić specjalny podatek ekologiczny. Ponadto pakiet ten zakłada obciążenie banków tzw. podatkiem od ryzyka i podatkiem od transakcji finansowych. Rząd niemiecki zapowiedział też, że do 2014 roku nie zwiększy żadnych subwencji dla firm ani nie wprowadzi nowych.

Jednym z ważniejszych dla gospodarki niemieckiej programów rządowych jest „Strategia High Tech 2020 dla Niemiec”. Projekt ten został wprowadzony w lipcu 2010 roku. Jest to już jego kolejna edycja – od 2006 roku zmodyfikowano jedynie niektóre założenia. Strategia wyznacza  kierunki rozwoju w zakresie innowacyjności. Innowacyjność tym samym stała się misją całego państwa. Projekt jest skupiony wokół pięciu wyszczególnionych tematów badawczych, które są najbardziej istotne dla całej gospodarki niemieckiej. Są to:

• klimat i energia,
• zdrowie i odżywanie,
• mobilność,
• bezpieczeństwo cywilne,
• komunikacja.

Tematy te zostały szczegółowiej ujęte w osobnych dokumentach, między innymi takich jak na przykład: „Inteligentne przekształcenie systemu zaopatrzenia w energię”, „Surowce odnawialne jako  alternatywa dla ropy naftowej”, „Milion pojazdów elektrycznych w  Niemczech do 2020 roku”, czy „Cyfrowe Niemcy 2015”.  Za wdrożenie tych projektów odpowiedzialne są przede wszystkim Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań oraz Federalne Ministerstwo Gospodarki i Technologii. Strategia realizowana jest poprzez konkretne projekty, znalazła swój wyraz na przykład w takim dokumencie jak „Ofensywa Technologiczna”, który powstał w celu polepszenia warunków prowadzenia działalności gospodarczej oraz ułatwieniu przedsiębiorstwom wdrażanie innowacji oraz pracę nad nimi. Inne cele tego dokumentu to zwiększenie udziału małych i średnich przedsiębiorstw w wydatkach na badania i rozwój, podniesienie efektywności i zwiększenie transparentności wsparcia technologicznego oraz ukierunkowanie wsparcia na rozwój kluczowych, przyszłościowych technologii wymienionych w „Strategii High Tech 2020”.

Czego oczekują niemieccy ekonomiści od rządu?

Od 1963 roku w Niemczech funkcjonuje specjalistyczna rada mędrców gospodarczych, która składa się z niezależnych, cieszących się zaufaniem i autorytetem ekonomistów. Co roku przygotowują oni 400-stronicowy raport o stanie gospodarki państwa. W ostatnich edycjach tego dokumentu rada kładzie nacisk na dalsze ograniczanie wydatków państwa, zwiększenie wydatków na edukację oraz wsparcie dla innowacji w biznesie. To co szczególnie niepokoi ekspertów to zależność niemieckiej gospodarki od sytuacji i rynków poza RFN. Eksperci oczekują ponadto wprowadzenia głębszych regulacji na międzynarodowych rynkach finansowych, tak by państwa Unii Europejskiej nie stały się już nigdy „zakładnikiem instytucji bankowych”.  Według ekspertów, dotychczasowe działania które podjęto nie są wystarczające. Eksperci wskazują, że mimo wielu pozytywnych sygnałów z rynku na razie nie może być mowy o znaczącym wzroście gospodarczym. Ekonomiści wyrazili również swoje zdanie na temat sytuacji w strefie euro. Ich zdaniem konieczne jest wprowadzenie sankcji wobec krajów, które prowadzą „niesolidną” politykę fiskalną oraz wprowadzenie takiego mechanizmu antykryzysowego, który wspierałby pogrążone w kłopotach państwa.

Działania deregulacyjne

Działania deregulacyjne opierają się na realizacji „Programu znoszenia barier administracyjnych w działalności przedsiębiorców”, który został przyjęty w Niemczech w kwietniu 2006 roku. Głównym zamiarem projektu jest zmniejszenie obciążeń biurokratycznych firm o 25 procent. Najwięcej barier do usunięcia ma Ministerstwo Finansów oraz Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa. Dzięki projektowi wprowadzono również ułatwienia w ustawach podatkowych, tj. zmniejszenie wymogów w elektronicznej procedurze rozliczania faktur VAT i uznanie faktur przekazywanych pocztą elektroniczną. Dla przedsiębiorców działających w branży hotelarskiej wprowadzono ułatwienie polegające na zniesieniu obowiązku comiesięcznych sprawozdań statystycznych. Od 2012 roku wprowadzono system rozliczeń zaliczek na podatek dochodowy PIT wyłącznie w formie elektronicznej. Założenia związane ze zmniejszeniem biurokracji dla przedsiębiorców zostały już praktycznie zrealizowane.