Podobnie jak inne kraje Półwyspu Bałkańskiego, Bułgaria doświadczyła długiej dominacji tureckiej (ottomańskiej); niepodległość uzyskała na początku XX w. (dokładnie – w 1908 r.). Przez kolejne 80 lat władzę w tym bałkańskim kraju położonym nad Morzem Czarnym sprawowali komuniści, aż do 1990 r., kiedy to odbyły się tam pierwsze demokratyczne wybory. Bułgaria jest członkiem Unii Europejskiej od 2007 r. Powyższy krótki rys historyczny pokazuje, że historia tego bałkańskiego kraju jest bardzo zbliżona do historii Polski. A jak wygląda współczesna ekonomia Bułgarii?

Bułgarska gospodarka

Bank światowy, jedna z instytucji ONZ, uznaje gospodarkę bułgarską za średnio rozwiniętą (podczas gdy gospodarka Polski określana jest przez tę samą instytucję za rozwiniętą w bardzo wysokim stopniu). PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca Bułgarii wynosiło w 2015 r. 6 993 USD (w Polsce – 14 581 USD).

Nie jest tajemnicą, że najważniejszymi „motorami” gospodarki bułgarskiej są przemysł oraz usługi. Jak podaje Narodowy Urząd Statystyczny Bułgarii, gałęzie te mają odpowiednio 36 i 57% udziału w narodowym PKB. Oprócz tych gałęzi gospodarkę napędzają w tym kraju turystyka oraz rolnictwo. Pomimo załamania, do jakiego doszło po rozpadzie ZSRR, w wyniku którego Bułgaria w dużej mierze straciła rynek zbytu dla swoich produktów, współczesna gospodarka tego kraju nie radzi sobie najgorzej.

Wstąpienie do Unii w 2007 r., które wiązało się z wysokimi nadziejami wśród mieszkańców tego kraju, nie spełniło w pełni oczekiwań Bułgarów w tej materii. Sytuacja ekonomiczna Bułgarii co prawda poprawiła się, jednak nie tak znacznie jak tego oczekiwano. Kraj jest obecnie najbiedniejszy w całej Unii.

Bułgarski rynek pracy

Bułgaria nadal charakteryzuje się stosunkowo wysoką stopą bezrobocia – pod koniec 2017 r. wynosiło ono ponad 6%. W Polsce w tym samym okresie wartość bezrobocia sięgała, według danych Głównego Urzędu Statystycznego, 4,5%. W praktyce oznacza to, że blisko 420 000 Bułgarów pozostaje obecnie bez zatrudnienia.

Jest to co prawda duży sukces w porównaniu ze statystykami bezrobocia dla tego kraju w 2012 i 2013, kiedy wynosiło ono prawie 13%, jednak nadal wskaźnik jest stosunkowo wysoki. Co ciekawe, obecny procent osób pozostających bez zatrudnienia jest porównywalny do tego z chwili przystąpienia Bułgarii do Unii. Kraj ten 3 lata po przystąpieniu do UE odnotował znaczący wzrost bezrobocia, które przez kilka lat utrzymywało się na poziomie kilkunastu procent.

Od 2014 r. nastąpił z kolei jego spadek – czy możliwe jest, aby był on spowodowany migracją Bułgarów do innych krajów europejskich?

Bułgarzy szukają szczęścia w Europie

Po otwarciu granic UE dla pracowników z Bułgarii w 2014 r. poziom bezrobocia w kraju powracał stopniowo do „normalnego” poziomu i obecnie wynosi 6%. Wnioski wydają się oczywiste – do tego stanu rzeczy przyczynili się Bułgarzy, którzy korzystając z nowych okoliczności zdecydowali się na pracę poza granicami swojego kraju. Są zniechęceni wysokim poziomem kurupcji i niskim poziomem wsparcia rządu. Według obecnych szacunków aż 3 miliony Bułgarów żyje i pracuje w innym kraju. Tymczasem rynek pracy w samej Bułgarii budowany jest przez 2,2 miliona ludzi.

Wśród emigrantów są przede wszystkim osoby młode i w średnim wieku, wykształcone i dobrze wykwalifikowane, pracujące w takich branżach jak IT czy branża ekonomiczna. Ponad połowę tej grupy stanowią osoby pomiędzy 20 a 29 rokiem życia.

Pamiętać też należy, że bułgarska emigracja nie zaczęła się w ostatnich latach – już w czasach komunistycznych, a także po 1989 r. wielu Bułgarów opuściło swój kraj. W porównaniu z dawną obecna skala emigracji wcale jest wysoka. Nie można również stwierdzić, że spowodowana jest ona dotkliwą biedą. Jak się wydaje, to po prostu poszukiwanie jak najlepszego standardu życia.

Według raportu Eurostatu z 2017 r. Bułgaria, razem z Rumunią i Chorwacją, znajduje się w czołówce liczby obywateli zatrudnionych poza granicami swojego kraju. W samym 2017 r. Bułgarię opuściło ponad 31 000 potencjalnych pracowników. Podana wartość dotyczy jedynie osób, które zarejestrowały swoją przeprowadzkę, co zostało odnotowane w Narodowym Urzędzie Statystycznym Bułgarii. Ich rzeczywista liczba może być znacznie większa.

Do jakich krajów Bułgarzy emigrują najczęściej?

1. Niemcy 22%
2. Wielka Brytania 16%
3. Hiszpania 12%

Skutki gospodarcze

Taki stan rzeczy odbija się niekorzystnie na gospodarce bułgarskiej, bowiem brak jest napędzającej ją siły. Odpływ najlepiej wykwalifikowanych, wykształconych osób powoduje, że rozwój gospodarczy zostaje spowolniony. Najlepsi bułgarscy inżynierowie, informatycy i lekarze zasilają gospodarki innych państw.

Jak władze Bułgarii chcą obniżyć wysoki wskaźnik emigracji? Kontrowersyjną koncepcję wysunął bułgarski premier Bojko Borysow. Jego pomysłem jest… wprowadzenie zakazu wyjazdu z kraju dla absolwentów uczelni, który miałby obowiązywać przez 5 lat od ukończenia przez nich studiów. Zakaz wyjazdu wiązałby się z koniecznością podjęcia przez nich pracy w kraju. Brzmi absurdalnie? To nie jedyna propozycja Borysowa. Inną koncepcją jest pomysł „sprzedawania” absolwentów innym krajom – tak, jak przeprowadza się transfer piłkarzy.

Tego typu sugestie, zdaniem komentatorów, odnieść mogą jednak wręcz odwrotny skutek, sprawiając, że młodzi ludzie będą dosłownie uciekać z Bułgarii.

Podatek w Bułgarii

W Bułgarii od 2008 r. obowiązuje podatek liniowy na poziomie 10%. – zarówno dla osób fizycznych, jak i dla firm. Kraj ten jest więc bardzo atrakcyjny dla inwestorów zagranicznych. Jednak inflacja utrzymuje się na dość wysokim poziomie 8,4%, co przyczynia się do niepewności gospodarczej niesprzyjającej inwestycjom.

Działalność gospodarczą w kraju należącym do Unii Europejskiej może założyć każdy obywatel państwa członkowskiego. Jeśli chodzi o założenie takiej działalności w Bułgarii, należy udać się do odpowiedniego oddziału Agencji ds. rejestracji firm, podlegającej bułgarskiemu Ministerstwu Sprawiedliwości.

Choć dokumenty mogą być wypełnione w dowolnym europejskim języku, należy dołączyć ich tłumaczenie na bułgarski, poświadczone notarialnie.

Kwestia przyjęcia euro

W obliczu powyższych faktów pod znakiem zapytania pozostaje kwestia wejścia kraju do strefy euro. Według najnowszego raportu Komisji Europejskiej, wydanego w maju br., bułgarska gospodarka nie jest gotowa na zmianę waluty.

Unia ma również wątpliwości co do przejrzystości działalności systemu bankowego tego kraju, którego przejrzystość jest jednym z najważniejszych kryteriów stawianych przed państwami ubiegającymi się o przyjęcie do strefy euro. Innym czynnikiem branym pod uwagę jest wysoka stopa bezrobocia, która w przypadku Bułgarii znacznie przekracza dopuszczalne limity. Dochodzi do tego fakt, że wskaźnik ten utrzymuje się na wysokim poziomie od wielu lat.

Tymczasem Bułgarzy bardzo chcą wejść do strefy euro. Władze tego kraju przekonują, że po przyjęciu wspólnej waluty proces modernizacji gospodarki bułgarskiej będzie przebiegał szybciej. Procedury jednak są takie, że muszą oni zostać zaproszeni przez Unię do „poczekalni” (ERM II) przed przystąpieniem do unii walutowej, co jeszcze nie nastąpiło. W ERM II kraj zobowiązany jest pozostać przez minimum 2 lata, w trakcie których następuje stabilizacja waluty.